बिश्व चलाउने अठोट गरछौ

लड्छौ लड्छौ लड्छौ, अन्याय बिरुद्ध लड्छौ
यी दुइ हातले बिश्व, चलाउने अठोट गरछौ

हुन दिन्नम अन्याय, अत्यचार बिरुद्ध लड्छौ
थप्नु परे गोली बारुद, छाती माथि थाप्छौ
डगने छैनौ सामन्त अघि, सामन्ती बिरुद्ध लड्छौ
यी दुइ हातले बिश्व, चलाउने अठोट गरछौ

पाउनु पर्छ सबले बाच्न, समानताका लागि लड्छौ
पाउनु पर्छ सबले बोल्न, निमुखाका लागि लड्छौ
हल्लिने छैनौ शोषक अघि, शोषण बिरुद्ध लड्छौ
यी दुइ हातले बिश्व, चलाउने अठोट गरछौ

Read more...

आखिर तिनी हाम्री आमा हुन्

छोड! तिनलाई बलात्कार नगर , धेरै भयो कति लुट्छौ
तिनका अंग अंग गली सके, सुसाए, थाके चल्नै नसक्ने पारौ
कस्तो अधर्मी तिनलाई लंगडो पर्ने, धिक्कार छ तिमिहरुलाइ
आखिर तिनी हाम्री आमा हुन् |

पशु भन्दा पनि निच भयौ, पशुले पनि चिन्छ आमा त आफ्नो
तिमि त उक्लियौ यौनक्रिडा गर्न उही माथि,
हुर्कायो बढायो जसले नौ धारा धुत खुवायो त्यहिँ माथि
कस्तो दानव यो मात्रि पिडा दिने, धिक्कार छ तिमिहरुलाइ
आखिर तिनी हाम्री आमा हुन् |

कहिले आफैबाट बलात्कार गरौ, कहिले गरयौ अरु बाट
यो बलात्कारको शृंखला पनि लामो र निरन्तर छ
कहिले कालापानी बनाई बलत्कार गरौ, कहिले पशुपतिनगर बनाई
कहिले महाकाली सन्धिका नाममा त, कहिले टनकपुरका नाममा
हे मात्रीकरनीकर्ता हो, धिक्कार छ तिमिहरुलाइ
आखिर तिनी हाम्री आमा हुन् |

कहिले कोशी बनाई शरीर भरि क्रिडा गरौ, कहिले लौटंकीको आल बनायौ उनकै छातीमा
मात्रै लुटेनौ अंग भंग पारौ लुछेर, पुराइ छोडौ देश विश्व पाटीमा
सधै आशु मात्र दिने, धिक्कार छ तिमिहरुलाइ
आखिर तिनी हाम्री आमा हुन् |

जुन द्वारबाट आयौ, त्यहिँ करनी गर्दै छौ, मर्छौ खोरेत, ठेउला र कुष्ठरोग लागेर
कुहिने छौ मर्ने बेलामा मुखमा एक थोपा पानी पनि मिल्ने छैन
त्यसैले आतताही बन्नेहरु, धिक्कार छ तिमिहरुलाइ
आखिर तिनी हाम्री आमा हुन् |

Read more...

के छ त सन् १९५० को सुगौली सन्धिमा ?

बुद्धिजीवीहरू पृथ्वीनारायण शाहभन्दा अगाडि नेपाल चारपटक एकीकृत भएका र समयसमयमा विभाजित भएको बताउँछन् । यसै क्रममा पृथ्वीनारायण शाहले विभाजित भएको नेपाललाई पुनः एकीकरण गरेका हुन् । उनले थालेको पुनः एकीकरण अभियान उनका पुस्ताहरूले अझ विस्तार गरे । नेपालको सीमाभन्दा बाहिर पनि नेपालको भूमि विस्तार भयो । यो क्रम सुगौलीसन्धि नहुँदाका अवस्थासम्म कायम भयो । अंग्रेजसंग युद्धमा पराजितभएपछि नेपालले आफ्नो भूमि गुमाउनु पर्यो- सुगौली सन्धिको नाममा ।नेपाली भूमिमाथि यहीबाट अतिक्रमण सुरु भयो । सुगौली सन्धिले झण्डैअहिलेको आधा नेपाल गुम्न पुग्यो ।

के सम्झौता भएको थियो त सन् १९५० को सुगौली सन्धिमा जस्ता को त्यस्तै ...........


Treaty of "Peace and Friendship" between the Government of India and the Government of Nepal, 1950.

The Government of India and the Government of Nepal recognizing the ancient ties which have happily existed between the two countries for centuries; Desiring still further to strengthen and develop these ties and to perpetuate peace between the two countries; Have resolved therefore to enter into a Treaty of Peace and Friendship with each other, and have, for this purpose, appointed as their plenipotentiaries the following persons, namely, THE GOVERNMENT OF INDIA, HIS EXCELLENCY SHRI CHANDRESHWAR PRASAD NARAIN SINGH, Ambassador of India in Nepal; THE GOVERNMENT OF NEPAL, MOHAN SHAMSHER JANGBAHADUR RANA, Maharaja, Prime Minister and Supreme-Commander-in-Chief of Nepal, who having examined each other's credentials and found them good and in due form have agreed as follows:

ARTICLE - 1

There shall be everlasting peace and friendship between the Government of India and the Government of Nepal. The two Governments agree mutually to acknowledge and respect the complete sovereignty, territorial integrity and independence of each other.

ARTICLE- 2

The two Governments hereby undertake to inform each other of any serious friction or
misunderstanding with any neighboring State likely to cause any breach in the friendly relations subsisting between the two Governments.

ARTICLE- 3

In order to establish and maintain the relations referred to in Article 1 the two Governments agree to continue diplomatic relations with each other by means of representatives with such staff as is necessary for the due performance of their functions. The representatives and such of their staff as many be agreed upon shall enjoy such diplomatic privileges and immunities as are customarily grant ed by international law on a reciprocal basis: Provided that in no case shall these be less than those granted to persons of a similar status of any other State having diplomatic relations with either Government.

ARTICLE- 4

The two Governments agree to appoint Consuls-General, Consuls; Vice-Consuls and other
consular agents, who shall reside in towns, ports, and other places in each other's territory as may be agreed to Consuls-General, Consuls, Vice-Consuls and consular agents shall be provided with exequaturs or other valid authorization of their appointment. Such exequatur or authorization is liable to be withdrawn by the country which issued it, if considered necessary.The reasons for the withdrawal shall be indicated wherever possible.The persons mentioned above shall enjoy on a reciprocal basis all the rights, privileges,exemptions and immunities that are accorded to persons of corresponding status of any other State.

ARTICLE -5

The Government of Nepal shall be free to import, from the territory of India, arms, ammunition or warlike material and equipment necessary for the security of Nepal. The procedure for giving effect to this arrangement shall be worked out by the two Governments acting in consultation.

ARTICLE- 6

Each Government undertakes, in token of the neighborly friendship between India and Nepal, to give to the nationals of the other, in its territory, national treatment with regard to participation in industrial and economic development of such territory and to the grant of concessions and contracts relating to such development.

ARTICLE- 7

The Governments of India and Nepal agree to grant, on a reciprocal basis, to me nationals of one country in the territories of the other the same privilege in the matter of residence, ownership of property, participation in trade and commerce, movement and privileges of a similar nature.

ARTICLE- 8

So far as matters dealt with here in are concerned, this Treaty cancels all previous treaties,agreements, and engagements entered into on behalf 1 of India between the British Government and the Government of Nepal.

ARTICLE - 9

This Treaty shall come into force from the date of signature by both Governments.

ARTICLE - 10

The Treaty shall remain in force until it is terminated by either party by giving one year's notice. Done in duplicate at Katmandu this 31st day of July, 1950.


(Sd.) CHANDRESSWAR PRASAD (Sd.) MQHAN-SHAMSHER
NARAIN SINGH JANG BAHADUR RANA
For the Government of India For the Government of Nepal
Protocol (Annexed) to the Nepal-India Peace Treaty of 1950
(Letter of Exchange with the 1950 Treaty)
Kathmandu
Dated the 3st. July 1950

Read more...

मजदुर हौ हामी

मजदुर हौ हामी मजदुर हौ हामी, पसिना बगाऊछौ
त्यहिँ पसिनाले पखाली घरव्यवहार चलाऊछौ

बिना श्रम चाहिंन्न केहि, खाइन्न खोटो धन
श्रम गर्न इश्वरले दिएका, यी दुइ हात छन्
यी दुइ हात खियाइ नया, समाज बुने छौ
पसिना बिना आफ्नो भन्ने, चिन्तन धुने छौ

श्रममा आस्था श्रममा विस्वास, जहाँ श्रममै छ स्वाभिमान
पसिना थोपा मोतिका दाना, मजदुरको यहि शान
पसिनाद्वारा सिंचित परि, नया इतिहास कोर्ने छौ
मजदुर शोषने काला कानुन, ति सबै फोर्ने छौ

Read more...

दोषी को ?

म र मेरो परिवार हामी सबै जातीय रुपमा हिन्दु हौ र त्यसपछी उपाध्य ब्रामण | मेरो बुबाले सस्कृतको गहिरो अध्यान गर्नु भएको छ र अहिले त्यहिँ बाहूपुर्खाले अंगाली ल्याएको पेशा पुरेत्यइ गर्नु हुन्छ | मेरो बु बुबाले नचिनेको कोहि छैन, साहु देखि महाजन सबैले मेरो बुबालाई आदर गरेर घनश्याम बाजे भनेर बोलोउ छन् | हुनत घनश्याम बाजे अथवा मेरो बुबा पुरानो सभ्यतामा हुर्केकाले होला जातीय छुवाछुतमा धेरै नै कटर छन् | उहा तल्लो जातको व्यक्तिसंग गफै गर्न पनि रुचौदैनन, उहा आफ्नो आडम्बरमा अडिक हुनुहुन्छ | उहालाइ कसैले हल्लौना सक्दैन | तल्लो जात भनेको हामी भन्दा हामी भन्दा सानो हो, उनिहरुले छोएको हामीहरुले खानुहुदैन, यहाँसम्म कि कहिँ हिड्न लाग्दा कोहि तल्लो जातको व्यक्तिसंग जम्मकाभेट हुदा असगुन हुने जस्ता पुराना, अनैतिक, कुसस्करहरुले उहाको मस्तिष्कमा गहिरो छाप छोडेको छ | त्यसैले होला उहा जैले पनि मलाई भन्ने गर्नुहुन्छ - "छोरा जानेर पनि तल्लो जातको मान्छेसंग सङ्गत नगर्नु, हाम्रो जातै जान्छ, नाकै काटिन्छ" | यसरि मेरो बुबा मलाई मार्गदर्शन दिनुहुन्छ |
म घनश्याम बजेको एक्लो छोरो | म माथि दुइटी छोरी र फेरी म पछी अर्की कान्छी छोरी, बुबा आमा गरि छ जनाको परिवार | हाम्रो सम्पूर्ण परिवारको गुजाराको मुख्यश्रोत भनेको बुबाको जजमानी | यहि जजमानी गरेर मेरो बुबाले सम्पूर्ण परिवार चलाएका छन | म देखि लिएर ३/ ३ वटी छोरी पढाउने, खुवाने, लगाउने सम्पूर्ण जिम्मा बाबुको अथवा जजमानी कामको काधमा | पुरानो सस्कार बोकेर भए पनि हाम्रा बुबाले छोरीहरुलाइ भने पढाएका छन सकी नसकी | यो उहाको प्रगतिवादी काम हो | यी त थिए हाम्रो पारिवारिक पृष्ठभूमि , र अब कथा यसरि सुरु हुन्छ | म क्याम्पस पढाईमा ब्यस्त थिए, मेरो उदेश्य भनेको केवल पढ्नु मात्र थियो | त्यसैले म धुरीमा टुप्पी बाधेर आफ्नो अध्यान गर्दैथिए | तर मान्छेले जे सोच्छ त्यो हुदैन रहेछ, त्यसैले होला मेरो पढ्ने इच्छा हुदा हुदै पनि मेरो जीवनमा पढाईको बाधक बनेर सरस्वती आइन |उनि जातीय हिसाबले रसाइली थिन, तर म एउटा जातीय छुवाछुतको लागि ठिक बुबाको बिपरित थिए | त्यसैले होला सरस्वती पति मेरो धेरै सहानुभूति जाग्यो | उनि र मेरो छोटो परिचयको अवधिमै एकअर्काका असल साथी बन्न पुगियो | बिस्तारै उनको र मेरो सम्बन्ध नजिकिदै गयो, अनि धेरै दिनको भेटघाटले एउटा नया मोड लियो - प्रेम विवाह | उनले अब सधै मलाई विवाहको प्रस्ताव राख्न थालिन, म चाही याद नगरे जस्तो गर्दै गए तर धेरै दिनको काचकाचले मैले पनि केहि विकल्प सोच्न बाध्य भए |
मैले निश्य गरे बुबालै सबै समस्या सुनाओ, तर डर लग्यो, बुबा स्वभावले नै डरलाग्दो हुनु हुन्थियो | त्यसैले बुबाको मन चोर्न मैले " तल्लो जातको केटिसंग विवाह गरे भने के गर्नु हुन्छ " मेरो प्रश्न पुरा नहुदै बुबा एकदमै रातोपिरो अनुहारले मलाई " यो घरको आगन पनि नटेक्नु" | यसरि कुरा गर्दा मात्र बुबाको यत्रो रिस भोलि विवाह नै गरेर ल्याए भने त बुबाले मलाई यस घरको कुनै पनि कुनामा ठाउँ नदिने रहेछन भन्ने भयो, यसरि म उनको पवित्र प्रेमलाइ पनि नकार्न सक्दिन थे र आफ्नो परिवारबाट टाडा अनि एक्लो बन्न पनि | अब मलाई यी दुइ बाटोमा एउटा रोज्ने परिस्थिति आयो र म एकान्तमा बसेर एकोरिना थाले, मेरो दिमागले काम गर्न छाड्यो | क्याम्पस जना छोडे |
मरो मनमा कुरा खेलीरहे | कहिले सोच्थे मैले उसंग पवित्रप्रेम गरेको छु, उसलाई कुनै पनि हालतमा धोका दिनुहुदैन |यी सम्पूर्णलाइ त्यागेर मैले केवल हाम्रो प्रेमलाई सफल बनाउनु पर्छ अनि मात्र प्रेमको अर्थ सार्थक हुन्छ तर अर्को मनले भन्छ जीवनको लछ्या भनेको केवल प्रेम मात्र हैन, स्वास्नी मात्र हैन | हाम्रो परिवार प्रति पनि त केहि कर्तव्य छ | आमा बुबाले छोरा छोरी जन्मौदा साथ साथै धेरै सपनाहरु पनि जन्माएका हुन्छन , ति आमाबुबाका सपनाहरुलाइ हामीले पुरा गर्नुपर्छ | यसरि दोमन भएर म धेरै दिन सम्म रन्थनिरहे | कहिले परिवारप्रतिको कर्तव्यले सतौथ्यो त कहिले पवित्रप्रेम प्रतिको जिम्मेवारीले | धेरै दिन यसरि दोमन भएर हिडदा हिडदै एकदिन मनमा लग्यो, यी सम्पूर्ण कुरा अब म सरस्वतीलाइ सुनाउनु पर्यो अनि उनको पनि सल्लाह लिनुपर्यो | त्यहिँ सोचेर भोलिपल्ट क्याम्पस गए | क्याम्पसमा सबै साथीहरुको जमघट थियो तर सरस्वती थिन्न | मैले धेरै खोजे तर अन्त्यमा एकजना साथीबाट थाहा पाए सरस्वतीको त अर्कै एकजना केटासंग विवाह भैसकेछ |म एकपल्ट त आकाशबाट खसे जस्तो भए तर पनि मनलाई समाल्दै एकपल्ट उनिसंग भेट्न मन लग्यो | साथीहरुबाट उनको नया घरको ठेगाना लिएर उनि बह्येको ठाउँमा पुगे | उनको सिउदो सिन्दुरी सकेको थियो तर पनि केहि आट गरेर मैले उनीसंग प्रश्न गर्न खोजे, हुनत अब उनलाई प्रश्न गर्ने मेरो केहि अधिकार थिएन तर पनि प्रश्न गर्न बाध्य भए | उनले आखाभरी आशु बनाउदै भनिन "हो म पनि तपाइलाई तपाई जत्तिकै माया गर्थे, तर तपाइको दोधारे जीवन बनाएर म बच्न सक्दिन थे | मलाइ थाहा थियो तपाइको परिवारले मलाई स्विकार्दैनन र तपाई पनि परिवारको बिरुद्ध हुनुहुन्थियो | तपाईहरुको त्यो खुशी जीवन म आएर बिथोल्न चाहन्न थे किन कि प्रेम भनेको विवाह र मिलन मात्र हैन प्रेम भनेको साचो अर्थमा एउटा बलिदान हो | यहि सोचेर मैले तपाइको खुसीको लागि तपाइको बिना सल्लाह अर्कै व्यक्तिसंग विवाह गरे |
यसरि अर्कै व्यक्तिबाट सिधुरिये कि उलाई फेरी म भित्याउन न सक्थे | मनले नचाहदा नचाहदै पनि उनलाई त्यहिँ छोडेर म बाहिर निस्के सधैका लागि ......... त्यहाँ बाट निस्केपछी मरो मनमा धेरै कुरा खेलीरह्यो | म सोच्थे महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा जस्ता महापुरुष अरु १/२ जना हाम्रो समाजमा जन्मेका भए सायद यो हामी भित्र जमेर बसेको छुवाछुतको भवन हटथ्यो कि ? मेरो बुबाको हुर्दय पनि देवकोटाको जस्तो भएको भए आज मैले मेरो प्रेमको सफलता पाउने थिए | तर बिधताको आदेश कसले टार्ने र ! यहि सोच्दै मैले अब आजीवन विवाह नगर्ने निर्णय लिए किन कि मैले सरस्वतीलाइ नै सम्पूर्ण जीवनको साथी बनिसकेको थिए | त्यसैले अहिले म सानो सस्था खोलेर बसेको छु जसको नाम हो "दलित जति उथान समिति"

Read more...

आखिर यहाँ विधिको शासन छ

रोगले छट्पटिएको रोगि अस्पतालको लाइनमा छ
उसलाई बिस्तारै बिस्तारै रोगले चाप्दैछ
उ अगाडी बढेर अघि बसेको मान्छेलाई आफु पहिला जाने जिकिर गर्छ
अघिल्तिरको भुस्तिग्रे पालैपालो लाइनमा आइज, देख्दैनस मानिस लाइनमा लागेको भनि आखा फुकाल्छ
असहाय पीडाले त्यो रोगि त्यहिँ बेहोस् बन्छ फेरी छटपटीन्छ अनि लाइन् पुरा नहुदै
डाक्टरका अगाडी आफ्नो अन्तिम वाक्य पनि राख्न नपाउदै मर्छ
आखिर यहाँ विधिको शासन छ

स्कूलबाट बिधार्थी लछार पछार गर्दै प्रहरीका भेनभित्र खादिये
खादी नसकिदै बुट र लाठीका प्रहार छाती र शरीरका विभिन्न सम्बेदनशील अंगमा पर्छन
निरिह बिधार्थीहरु रगताम्य भै त्यहिँ गाडीको सतहमा लड्छन
भोलि छोरा छोरी खोज्दै बा आमा स्कूल हैन चौकीतिर धौछ्न अनि
हिजोको प्रहरीको पिटाईले बनेका निल डाम गएर सुम्सुम्याउछन
तर उनीहरुले प्रहरीलाइ प्रति उत्तर गर्ने हिम्मत राख्दैनन्
आखिर यहाँ विधिको शासन छ

गाऊ कि हरिमाया बलत्कृत भै, एक पुरुषबाट हैन सात सात पशुबाट
योनिद्वार बाट रगतको खोलो बग्यो, तर पनि पशुहुरु भिडीरहे क्रमबद्धरुपमा
उ छिच्याही, कराई आफ्नो कुमारीत्व बचाउन, तर प्रतिबद गर्ने कोहि थिएन आफ्ना दुइ हात बाहेक
कम सकियो पशुहरु लागे आफ्नो गन्तव्यतिर, पिडित छटपटाइ पीडाले
अनि सोच्न थाली, अनि फेरी एकोरो हासी पागलसरि
आखिर यहाँ विधिको शासन छ

Read more...

कान्तिकारी भएका छन् !!!

राष्टका लागि खुकुरी रंग्याउने यी हातहरु अब
राष्ट बेच्न पल्कियएका छन्
राष्टय पोशाक को त कुरै नगरु यहाँ
पश्चिमी सभ्यता सल्किएको छन्


अतिथि हाम्रा देवता हुन् भन्ने यी नेपालीहरु
तिनीहरुलाइ नै लुट्न मस्त छन्
नेताहरुको त कुरै नगरु यहाँ
बुद्धिजीवीहरु नै भष्ट छन्

जनताका लागि सुरछा दिने यी प्रहरीहरु अब
तस्करीहरु संगै ट्याप छन्
जस्तै इमान्दार हु भन्ने कर्मचारीहरु पनि यहाँ
घुसियाहरु संगै ल्याप छन्


अधत्मिक चिन्तनका गंगा बगाउने यी महापुरुषहरु अब
केवल पैसा लुट्ने जाली भएका छन्
देश र जनताका लागि बोल्ने ति जनप्रतिनिधि अब
मात्र पुजीपतिका माली भएका छन्
सायद यसैको पिरले होला जनता अहिले
अन्धकारमा राको बाल्ने कान्तिकारी भएका छन्
कान्तिकारी भएका छन् !!



२०५७/०८/२४ गते पुर्वान्चल दैनिकमा प्रकाशित

Read more...